Rada powiatu jest organem stanowiącym i kontrolnym powiatu. Skład osobowy rady powiatu ustalany jest w drodze wyborów  powszechnych, równych, bezpośrednich, odbywanych w głosowaniu tajnym, przeprowadzanym w trybie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 16 lipca 1998r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików wojewódzkich.

Liczba radnych uzależniona jest od liczby mieszkańców powiatu. W skład Rady Powiatu Wysokomazowieckiego wchodzi 19 radnych.

Rada powiatu rozpatruje i rozstrzyga w formie uchwał wszystkie sprawy należące do jej kompetencji, określone w ustawie
o samorządzie powiatowym oraz w innych ustawach i przepisach wykonawczych. Również w formie uchwał rada wyraża opinie
i zajmuje stanowisko w sprawach związanych z realizacją swoich kompetencji stanowiących i kontrolnych.

Rada powiatu obraduje na sesjach zwyczajnych i uroczystych zwoływanych przez jej przewodniczącego w miarę potrzeby, co najmniej jednak raz na kwartał. Informacja o terminie, miejscu i porządku obrad podawana jest do wiadomości publicznej. Działalność rady powiatu jest jawna, obywatele mają prawo wstępu na sesje. Organizowanie pracy rady i prowadzenie jej obrad jest zadaniem przewodniczącego rady. Z przebiegu sesji sporządza się protokół. Podjęte przez radę powiatu uchwały przechowuje się w starostwie wraz z protokołami z sesji i ewidencjonuje w rejestrze.

Do wyłącznej właściwości rady powiatu, zgodnie z § 15 statutu powiatu wysokomazowieckiego należy:

   1)   stanowienie aktów prawa miejscowego, w tym statutu powiatu,

   2)   wybór i odwołanie zarządu oraz ustalanie wynagrodzenia jego przewodniczącego,

   3)   powoływanie i odwoływanie, na wniosek starosty, sekretarza powiatu i skarbnika powiatu, będącego głównym księgowym budżetu powiatu,

   4)   stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu oraz rozpatrywanie sprawozdań z działalności zarządu, w tym z działalności finansowej,

   5)   uchwalanie budżetu powiatu,

   6)   rozpatrywanie sprawozdań z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nie udzielenia absolutorium dla zarządu z tego tytułu,

   7)   podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków i opłat w granicach określonych ustawami,

   8)   podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych powiatu dotyczących:

a)   zasad nabycia, zbycia i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawiania lub wynajmowania na okres dłuższy niż trzy lata, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej,

b)   emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu,

c)   zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów,

d)   ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych zaciąganych przez zarząd oraz maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez zarząd w roku budżetowym,

e)   zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustaloną corocznie przez radę,

f)   tworzenia i przystępowania do związków, stowarzyszeń, fundacji i spółdzielni oraz ich rozwiązywania lub występowania z nich,

g)   tworzenia i przystępowania do spółek, ich rozwiązywania i występowania z nich oraz określania zasad wnoszenia wkładów oraz obejmowania, nabywania i zbywania udziałów i akcji,

h)   współdziałania z innymi powiatami i z gminami, jeżeli związane jest to z koniecznością wydzielenia majątku,

i)    tworzenia, przekształcania i likwidacji jednostek organizacyjnych oraz wyposażania ich w majątek,

   9)   podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań z zakresu administracji rządowej oraz w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych, o których mowa w § 6 ust. 1 i 2 statutu powiatu wysokomazowieckiego,

10)   określanie wysokości sumy, do której zarząd może samodzielnie zaciągać zobowiązania,

11)   podejmowanie uchwał w sprawach współpracy ze społecznościami lokalnymi innych państw oraz przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych,

 12)   uchwalanie powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz ochrony bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego,

 13)   uchwalanie powiatowego programu przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,

 14)   dokonywanie oceny stanu bezpieczeństwa przeciwpożarowego i zabezpieczenia przeciwpowodziowego powiatu,

 15)   podejmowanie uchwał w sprawach herbu powiatu i flagi powiatu,

 16)  podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów i studentów,

 17)   podejmowanie uchwał w innych sprawach zastrzeżonych ustawami do kompetencji rady powiatu.

Rada powiatu kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych.  W tym celu powołuje komisję rewizyjną. Rada powiatu, w drodze uchwały, może powoływać ze swojego grona stałe i doraźne komisje do określonych zadań, ustalając przedmiot ich działania oraz skład osobowy. Radni mogą tworzyć kluby radnych. Kluby radnych działają zgodnie z uchwalonymi przez siebie regulaminami. Regulamin klubu nie może być sprzeczny ze statutem powiatu.

Radny obowiązany jest kierować się dobrem wspólnoty samorządowej powiatu, utrzymywać stałą więź z mieszkańcami oraz ich organizacjami, a w szczególności przyjmować zgłaszane przez mieszkańców powiatu postulaty i przedstawiać je organom powiatu do rozpatrzenia, nie jest jednak związany instrukcjami wyborców. Radny obowiązany jest brać udział w pracach organów powiatu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych, do których został wybrany lub desygnowany. W sprawach zasadniczych radny może występować z interpelacjami i zapytaniami do zarządu powiatu i komisji rady. Odpowiedzi udzielane są w terminie 14 dni ustnie na sesjach lub pisemnie.                     

Przed objęciem mandatu radny składa ślubowanie następującej treści:

"Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu Polskiego, strzec suwerenności i interesów Państwa Polskiego, czynić wszystko dla pomyślności Ojczyzny, wspólnoty samorządowej powiatu i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej". Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania: "Tak mi dopomóż Bóg".